Co czeka Cię po ślubie? O prawach i obowiązkach w małżeństwie. Cz. I – prawa niemajątkowe

Prawa i obowiązki małżonków reguluje kodeks rodzinny i opiekuńczy. Najczęściej dzieli się je na majątkowe i niemajątkowe.

Do praw i obowiązków niemajątkowych (osobistych) najczęściej zalicza się:

1) uprawnienie do zmiany nazwiska w związku z zawarciem małżeństwa;

2) wspólne pożycie, wzajemną pomoc, wierność, współdziałanie dla dobra rodziny;

Do praw i obowiązków majątkowych zazwyczaj zalicza się:

1) przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny;

2) prawo do korzystania z mieszkania, do którego prawo przysługuje drugiemu małżonkowi, w celu zaspokajania potrzeb rodziny oraz do korzystania z przedmiotów urządzenia domowego;

3) możliwość działania za drugiego małżonka w sprawach zwykłego zarządu w razie przemijającej przeszkody, która go dotyczy;

4) zaciąganie zobowiązań przez jednego z małżonków w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, za które drugi małżonek ponosi odpowiedzialność solidarną ^[1].

1. Zmiana nazwiska

O zmianie nazwiska przeczytacie tutaj.

2. Wspólne pożycie

Przez pojęcie pożycia należy rozumieć przede wszystkim wspólne życie (w domyśle z kimś)^[2]. W typowo funkcjonującym małżeństwie wspólne pożycie oznacza wspólne zamieszkiwanie, spędzanie ze sobą wolnego czasu, utrzymywanie więzi uczuciowych i relacji intymnych^[3]. Wspólne pożycie polega więc na istnieniu między małżonkami łączności psychicznej, wzajemnych pozytywnych uczuć, obejmuje współżycie fizyczne, a w dziedzinie gospodarczej przejawia się w prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego. Łącząca małżonków więź wyraża się także w pozytywnym stosunku uczuciowym małżonków, szacunku, zaufaniu, szczerości^[4].

Więź duchowa

Więź duchowa (emocjonalna, uczuciowa, psychiczna) łącząca małżonków, polega na wzajemnym pozytywnym stosunku uczuciowym małżonków, szacunku, zaufaniu, szczerości, lojalności, wyrozumiałości, na respektowaniu osobistych cech małżonka, uwzględnianiu jego osobistych potrzeb oraz gotowości do ustępstw oraz kompromisów^[5].

WIĘŹ INTYMNA

Myślę, że tutaj nie musimy za wiele tłumaczyć 😉 Stosunki seksualne małżonków powinny być  potwierdzeniem łączącej ich więzi emocjonalnej, wyrazem wzajemnej miłości i akceptacji^[6]. Istotne jest jednak, co podkreślił Sąd Najwyższy, że czasem dla trwania wspólnego pożycia nie jest nieodzowne – z różnych powodów – istnienie łączności cielesnej, zwłaszcza wtedy, gdy sama więź emocjonalna jest szczególnie silna i zespalająca, do tego stopnia, że zastępuje związki fizyczne lub kompensuje ich brak^[7]. Okolicznościami, które usprawiedliwiają brak stosunków intymnych między małżonkami mogą być m.in. impotencja czy podeszły wiek^[8].

WIĘŹ GOSPODARCZA

Więź gospodarczą najczęściej utożsamia się z prowadzeniem przez małżonków wspólnego gospodarstwa domowego, wskazując, że więź gospodarcza przejawia się we wspólnym zamieszkiwaniu czy posiadaniu wspólnego majątku. Co istotne, zmiana ustroju majątkowego (np. wskutek zawarcia małżeńskiej umowy majątkowej – intercyzy) nie może być traktowana jako zerwanie więzi gospodarczej w małżeństwie, ponieważ jest ona (w prawidłowo funkcjonującym małżeństwie) zachowana bez względu na panujący ustrój majątkowy^[9].

3. Obowiązek wzajemnej pomocy

Obowiązek wzajemnej pomocy może przybierać postać osobistych starań np. w postaci opieki w chorobie czy też wsparcia psychicznego, ale również w usprawiedliwionym zakresie może mieć postać świadczeń materialnych. O wzajemnej pomocy powinniśmy pamiętać nie tylko w kontekście czynności życia codziennego, takich jak sprzątanie, pranie, prasowanie, gotowanie czy wychowywanie dzieci, ale również w sytuacjach nagłych i wyjątkowych np. w sytuacji  choroby czy niepełnosprawności małżonka^[10].

4. Wierność

W skrócie oznacza zobowiązanie małżonków do utrzymywania stosunków seksualnych wyłącznie pomiędzy nimi, a tym samym powstrzymywanie się od kontaktów płciowych z innymi osobami. Ponadto wskazuje się, że także zachowanie małżonka stwarzające pozory zdrady stanowi naruszenie  obowiązku wierności^[11]. Będzie nim także nawiązanie więzi erotyczno-emocjonalnej z inną osobą, bez względu na to, czy przerodziła się ona w więź seksualną, oraz niezależnie od tego czy drugi małżonek o tym fakcie wiedział^[12].

4. Obowiązek współdziałania dla dobra rodziny

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy, z obowiązku współdziałania dla dobra rodziny wynika obowiązek łagodzenia ujawniających się konfliktów, okazywania sobie wzajemnego szacunku i pomocy w wygaszaniu negatywnych emocji^[13]. Co równie istotne, małżonkowie powinni współpracować ze sobą w kwestii łączenia obowiązków związanych z wychowywaniem dzieci i realizacji kariery zawodowej^[14].

Wiesz już jak kształtują się Twoje niemajątkowe prawa i obowiązki w małżeństwie. W następnym artykule przeczytacie o majątkowych prawach i obowiązkach małżonków 🙂

Joanna Krukowska-Głowińska, prawnik, właścicielka firmy Dream of Wedding

---

^[1] Pawliczak J., komentarz do art. 23 [w:] Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Komentarz, red. Osajda, Warszawa 2019, ^[2] Słownik języka polskiego (red. M. Szymczak), Warszawa 1988, t. II, s. 895, ^[3] Pawliczak J., op. cit., ^[4] Wyrok SA w Warszawie  z 7.4.2017 r., I ACa 2434/15, Legalis, ^[5] Wyrok SN z 6.2.2002 r., V CKN 741/00, Legalis, ^[6] Pawliczak J., op. cit., ^[7] Uchwała SN z 28.11.2012 r., III CZP 65/12, OSNC 2013, Nr 5, poz. 57, ^[8] Pawliczak J., op. cit., ^[9] Wyrok SA w Białymstoku z 9.12.2010 r., I ACa 565/10, OSAB 2011, Nr 1, s. 10, ^[10] Pawliczak J., op. cit., ^[11] Orzeczenie SN z 19.12.1950 r., C 322/50, PiP 1951, Nr 11, s. 803, ^[12] Gajda J., komentarz do art. 23 [w:] Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, red. Pietrzykowski, Warszawa 2020, ^[13] Wyrok SN z 3.4.2003 r., V CK 423/02, Legalis, ^[14] Pawliczak J., op. cit.