Pieniądze w małżeństwie – prawa i obowiązki majątkowe małżonków

Czy musisz pytać meża o zgodę, jeśli chcesz się wybrać na kosztowne zakupy? A co, gdy jeden z małżonków zaciągnie kredyt bez wiedzy drugiego? Odpowiadamy na pytanie jak to jest z tymi pieniędzmi w małżeństwie!

Prawa + obowiązki

Zawarcie małżeństwa pociąga za sobą zarówno prawa, jak i obowiązki, które uregulowane są w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Najczęściej dzieli się je na majątkowe i niemajątkowe.

Do praw i obowiązków majątkowych zazwyczaj zalicza się:

1) przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny (art. 27–28 KRO);

2) prawo do korzystania z mieszkania, do którego prawo przysługuje drugiemu małżonkowi, w celu zaspokajania potrzeb rodziny oraz do korzystania z przedmiotów urządzenia domowego (28(1) KRO);

3) możliwość działania za drugiego małżonka w sprawach zwykłego zarządu w razie przemijającej przeszkody, która go dotyczy (art. 29 KRO);

4) zaciąganie zobowiązań przez jednego z małżonków w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, za które drugi małżonek ponosi odpowiedzialność solidarną (art. 30 KRO)

Do praw i obowiązków niemajątkowych (osobistych) najczęściej zalicza się:

1) uprawnienie do zmiany nazwiska w związku z zawarciem małżeństwa (art. 25 KRO).

2) wspólne pożycie, wzajemną pomoc, wierność, współdziałanie dla dobra rodziny (art. 23 zd. 2 KRO)^[1]

1. Przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny.

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Realizacja tego obowiązku może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Z powyższego wynika, że obowiązki małżonków powinny być równe, lecz niekoniecznie jednakowe^[2]. Powinny być one dostosowane do indywidualnej sytuacji rodziny, predyspozycji fizycznych i umysłowych małżonków, zdobytych kwalifikacji, posiadanych umiejętności czy też zainteresowań małżonków^[3]. Mówiąc o zaspokajaniu potrzeb rodziny należy mieć na względzie usprawiedliwione potrzeby zarówno rodziny jako całości (mieszkanie, prąd, opał) jak i jej poszczególnych członków (wyżywienie, odzież, wykształcenie).

 Obowiązek ten powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i gaśnie z chwilą jego ustania lub unieważnienia. Nie tu znaczenia czy, np. wskutek zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej (powszechnie znanej jako intercyza), małżonkowie posiadają odmienny niż ustawowy ustrój majątkowy. Warto pamiętać, że bez znaczenia także pozostaje fakt, czy małżonkowie posiadają dzieci – zgodnie z prawem rodzinę tworzą oczywiście także osoby bezdzietne. Większość doktryny opowiada się za tym, że faktyczne rozłączenie małżonków nie skutkuje ustaniem tego obowiązku. Nadal mamy do czynienia z rodziną założoną poprzez zawarcie związku małżeńskiego i obowiązuje w niej zasada równej stopy życiowej będącą konsekwencją równości praw i obowiązków małżeńskich^[4].

A co gdy małżonek nie przyczynia się do zaspakajania potrzeb rodziny?

W tej sytuacji sąd może nakazać, aby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka.

2. Uprawnienie do korzystania z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego

Jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Zasada ta dotyczy także przedmiotów urządzenia domowego. Uprawnienie przysługuje niezależnie od łączącego małżonków ustroju majątkowego i trwa przez cały okres małżeństwa, choćby małżonkowie pozostawali w faktycznej separacji^[5]. Za przedmioty urządzenia domowego możemy uznać chociażby meble, sprzęt RTV i AGD, książki, rośliny doniczkowe^[6]

3. Wzajemna reprezentacja

W razie przemijającej przeszkody, która dotyczy jednego z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu, drugi małżonek może za niego działać w sprawach zwykłego zarządu, w szczególności może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające należności, chyba że sprzeciwia się temu małżonek, którego przeszkoda dotyczy. Względem osób trzecich sprzeciw jest skuteczny, jeżeli był im wiadomy.

Aby małżonek mógł skutecznie działać bez pełnomocnictwa w imieniu współmałżonka należy spełnić jednocześnie trzy przesłanki:

1) małżonkowie muszą pozostawać we wspólnym pożyciu;

2) występuje przemijająca przeszkoda, która dotyczy małżonka reprezentowanego;

3) małżonek, którego dotyczy przemijająca przeszkoda, nie sprzeciwił się temu, aby drugi małżonek go reprezentował.

Przemijająca przeszkoda w tym przypadku oznacza przeszkodę, która zostałą wywołana okolicznościami uniemożliwiającymi lub znacznie utrudniającymi osobiste działania małżonka reprezentowanego^[7]. Taką przeszkodą może być np. tymczasowe aresztowanie czy dłuższa choroba. Nie może być to jednak nieuleczalna choroba, która trwale wyłącza możliwość działania małżonka^[8].

W kontekście spraw zwykłego zarządu należy wskazać, że ustawa nie definiuje tego pojęcia Przyjmuje się, że są to sprawy bieżące, codzienne, powtarzające się, np. różnego rodzaju opłaty^[9]. Z pewnością do spraw zwykłego zarządu nie zaliczymy nabycia lub zbycia nieruchomości czy też obszernego remontu^[10]. 

4. Odpowiedzialność solidarna

Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Oznaczać to będzie, że w tej sytuacji oboje małżonkowie będą odpowiadać wszystkimi składnikami swoich majątków. Wierzyciel może więc dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń zarówno z majątków osobistych każdego małżonków, jak i z ich majątku wspólnego.

Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego przez zobowiązanie zaciągnięte w sprawach wynikających z zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny należy rozumieć tylko te zobowiązania, które odnoszą się do normalnych, codziennych potrzeb rodziny, wymagających bezwzględnie zaspokojenia bez potrzeby podejmowania przez małżonków specjalnych decyzji. Wszelkie inne zobowiązania – zwłaszcza dotyczące większych zakupów ratalnych, nie dające się zakwalifikować pod pojęcie “zwykłych” potrzeb rodziny – zaciągnięte przez jednego małżonka nie rodzą odpowiedzialności solidarnej drugiego małżonka^[11].

Co istotne, z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął. Należy jednak pamiętać, że względem osób trzecich wyłączenie odpowiedzialności solidarnej jest skuteczne, jeżeli było im wiadome.

Pod pojęciem ważnych powodów należy rozumieć takie postępowanie małżonka w sprawach majątkowych, które sposób znaczący zagraża dobru rodziny lub poważnie narusza interes drugiego małżonka. Może być ono spowodowane np. lekkomyślnością, złośliwością czy też rozrzutnością^[12].

Wiesz już jak kształtują się Twoje majątkowe prawa i obowiązki w małżeństwie, o pozostałych przeczytasz klikając tutaj.

JOANNA KRUKOWSKA-GŁOWIŃSKA, PRAWNIK, WŁAŚCICIELKA FIRMY DREAM OF WEDDING

---

^[1] Pawliczak J., komentarz do art. 23 [w:] Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Komentarz, red. Osajda, Warszawa 2019. ^[2] Gajda J., komentarz do art. 27 [w:] Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, red. Pietrzykowski, Warszawa 2020. ^[3] Gajda J., op. cit. ^[4] Ibidem. ^[5] Ignaczewski J., komentarz do art. 28¹ [w:] Małżeńskie prawo majątkowe, red. Ignaczewski J., Warszawa 2020. ^[6] Pietrzykowski K., komentarz do art. 28¹ [w:] Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Komentarz, red. Pietrzykowski K., Warszawa 2020. ^[7] postanowienie Sądu Najwyższego z 24.5.2012 r., II CSK 466/11, Legalis. ^[8] Gajda J., komentarz do art. 29 [w:] Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, red. Pietrzykowski, Warszawa 2020. ^[9] Gromek K., komentarz do art. 29 [w:] Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, red.Gromek K., Warszawa 2018. ^[10] Sokołowski T. [w:] Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Komentarz, red. Dolecki H., Sokołowski T., Warszawa 2013, s. 115. ^[11] Postanowienie Sądu Najwyższego z 24.05.2012 r., II CSK 466/11, Legalis. ^[12] Gajda J., komentarz do art. 30 [w:] Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, red. Pietrzykowski, Warszawa 2020.

Dołącz do mediów społecznościowych Dream of Wedding i bądź na bieżąco z poradami i trendami ślubnymi! Kliknij poniżej: